Tivoli en de villa van Hadrianus of Adriana 1/2
Het onderstaande verhaal is voor een groot deel gebaseerd op: Henri Stierlin, Imperium Romanum deel I Van de Etrusken tot de val van het rijk, Taschen, Keulen 1996. We nemen de metro en gaan naar de Piramide van Cestius. Hier wacht de bus op ons. We stappen uit bij de Villa van Hadrianus om het complex te bekijken.
Klik hier voor tickets voor Villa Adriana + audiogids
| ingang Villa Hadrianus video digitale reconstructie mouseover |
 |
foto (mouseover): mjsawyer
Als we bij de ingang van het complex aankomen met een oppervlakte van 86 hectare is nabij de parkeerplaats een maquette te zien.
|
maquette van villa Hadrianus |
 |
foto: chairsofa
Nog steeds is een flink deel niet opgegraven. De Villa van Hadrianus was zoals alle villa’s die door de Romeinen gebouwd werden binnen één dag te paard te bereiken en ligt op ongeveer dertig kilometer afstand van de Rome. Het landschap dat de keizer had uitgezocht voor zijn villa lag aan de voet van de heuvels bij Tibur (Tivoli). Dit boslandschap met riviertjes en weilanden was in het bezit van Sabina de vrouw van Hadrianus.
| Hadrianus mouseover |
 |
foto’s: michaelrogers
Op het internet
A. Afbeeldingen:
1. Hadrian’s villa
2. Bluffton University (8 bladzijden met 137 afbeeldingen)
3. Rome Tivoli
4. Wikimedia Commens
B. Hoorcollege:
5. Hoorcollege professor Kleiner Yale University (begint bij 47.48 minuten)
C. Video’s:
6. Khan Academy video: Villa van Hadrianus (8.03 minuten)
7. Khan Academy video Teatro Marittimo (5 minuten)
8. Digitale reconstructie video Jack Roebuck van de Villa Hadrianus (18.20 minuten)
9. Digitale reconstructie video Matthew Brennan (6.58 minuten)
10. Video luchtopnames van de Villa Hadrianus Unesco Site (tot 1. 34 minuten)
D. Onderzoeksproject (wordt nog aan gewerkt; zeer gedegen met literatuur, filmpjes, foto’s etc.).
11. Digitaal project zie intro video voor de gebruiker van de website (fantastische website)
E. Wikipedia:
12. Wikipedia Nederlands
13. Wikipedia Engels
| keizerlijke paleis |
 |
foto: Carole Raddato
In 118 is met de bouw van het paleiscomplex begonnen. Het gehele complex heeft geen duidelijke as waarlangs de verschillende gebouwen gerangschikt zijn, noch een centraal punt. Het lijkt meer op een organisch geheel dat moeder natuur spontaan heeft laten groeien. De Villa van Hadrianus bestaat uit grotten, vijvers, fonteinen, watervallen, visbekkens en meren waartussen allerlei verschillende gebouwen zijn te vinden. Gebouwen als paleizen, bibliotheken, stadion, tempels, badhuizen, heiligdommen, een academica, het Teatro Marittimo en het Piazza d’Oro. Onder de grond is een netwerk van dienstgangen aangelegd. Deze werden onder andere gebruikt door het dienstpersoneel en paardenkarren om goederen te vervoeren. Viervijfde deel van het gehele complex ligt nog onder de aarde.
| Villa van Hadrianus ondergronds tunnel netwerk |
 |
| overblijfselen zuidelijke hal van de tuin van het stadion plattegrond nummer 18 Niobide reconstructie Niobide groep video Niobe groep mouseover |
 |
De functie en de betekenis van de gebouwen zijn niet geheel onomstreden. Volgens de klassieke auteur Spartianus is het geheel een soort reisverslag van Hadrianus. Veel gebouwen zijn genoemd naar beroemde gebouwen zoals de school van Aristoteles, de academie, of de Poikile, de stoa in Athene. Toch zijn de gebouwen die je hier aantreft geen kopieën van de Griekse, integendeel het zijn eigen en originele ontwerpen van Hadrianus zelf.
| plattegrond van de Villa van Hadrianus luchtfoto |
 |
1. Theater 2. Tholos van Venus 3. Tempelterrassen 4. Gastenverblijf 5. Latijnse bibliotheek 6. Griekse bibliotheek 7. Republikeinse villa 8. Binnenhof voor bibliotheken 9. Teatro Marittimo 10. Zaal der filosofen 11. Poikile- hippodroom 12. Binnenhof van het winterpaleis 13. Heliocaminus 14. Piazza d’Oro 15. Hof met Dorische zuilen video reconstructie van de hal 16. Brandweerkazerne 17. Portico rond de visbekkens 18. Tuin of stadion video zuidzijde reconstructie met Niobide (Wikipedia) 19. Casino met drie exedras 20. Kleine thermen 21. Vestibule en video reconstructie vestibule 22. Grote thermen 23. Praetorium 24. Canopus video reconstructie 25. Tempel van Serapeum video reconstructie 26. Torre di Roccabruna en video digitale reconstructie 27. Academie video reconstructie 28. Tempel van Jupiter.
| luchtfoto mouseover |
 |
Waarschijnlijk hebben de verschillende gebouwen veel te maken met de religieuze functies die de keizer had zoals allerlei rituelen en rollen die de keizer uitoefende. De keizer werd zo bijvoorbeeld als metgezel van de goden in de naos aanbeden of hij vergeleek zich als heerser van de kosmos met Jupiter en Helios. De keizer had bijnamen als Aulette (een fluitspeler van Apollo) of Kallinikos (als Heracles). De verschillende gebouwen dienden als een plek die aan een bepaalde cultus gewijd was. Er was ook een gangenstelsel onder de Villa van Hadrianus dat door het dienstpersoneel gebruikt werd.
| mouseover |
 |
We volgen de bordjes die de verschillende bouwwerken aangeven. We komen, na eerst de maquette bekeken te hebben, in de Poikile. Als je onder de poort doorloopt, zie je in het midden nog de vijver liggen.
| huidige oorspronkelijke Poikile Video 3D model (0.24 minuten) mouseover |
 |
Dit is trouwens ook het gebouw dat de bezoekers uit Rome het eerst zagen als zij bij deze villa aankwamen. Het complex was meer dan tweehonderd meter lang en honderd meter breed. Het werd omgeven door een dubbele zuilengalerij. De tien meter hoge muur die in het midden van de dubbele zuilengang stond, is nu nog te zien.
| vijver van de Poikile luchtfoto mouseover |
 |
foto’s: patrick.cyga en jags_aw_usa
De naam, Poikile, is afgeleid van deze kolossale muur. Het gebouw is genoemd naar de beroemde beschilderde zuilengalerij: de Atheense Stoa. Toch is dit complex maar liefst zeven keer zo groot geweest als zijn Atheense voorganger. De zuilengangen boden voldoende schaduw voor de bezoeker. Tussen de vijver en de zuilen waren tuinen. Aan de oostzijde zijn de resten van een gebouw met drie exedras te zien. Een deel van Poikile wordt gesteund door een vier verdiepingen tellende onderbouw die duidelijk lager ligt.
|
Poikile |
 |
Dit zijn vermoedelijk de woonruimtes voor het dienstpersoneel geweest: de zogenaamde Honderd Kamertjes. Als je verder richting het zuiden loopt, zie hoe deze kamertjes doorlopen tot aan de vestibule.
| vestibule Video 3D model (0.12 minuten) mouseover video reconstructie vestibule |
 |
| maquette kleine thermen (links) Vestibule (midden) grote thermen (recht) |
 |
foto: Carole Raddato
We lopen verder richting het zuiden naar het gebied van de Canopus. Als we deze kant uitlopen, zien we eerst nog de resten van de kleine en grote thermen liggen. De kleine thermen hebben een octagonale hal met rechte en convexe muren.
|
kleine thermen |
 |
Dit deel is waarschijnlijk een apodyterium geweest oftewel als kleedruimte gebruikt. Vermoedelijk zijn deze baden uitsluitend door vrouwen gebruikt. Als we doorlopen zien we niet ver van de kleine baden de grote thermen.
| grote thermen video digitale reconstructie mouseover |
 |
Deze waren voor de mannen bestemd. De grote centrale ronde hal is waarschijnlijk een sudatio (sauna) geweest. Dit wordt afgeleid uit het feit dat hier geen waterleidingen zijn gevonden. Verder zijn hier achter elkaar: het tepidarium (lauw), het caldarium (warm) en een ruimte met drie baden te vinden. In het midden is het frigidarium (koude) bad te vinden. Beide thermen zowel de kleine als de grote werden door het dienstdoende personeel gebruikt.
Als we verder naar het zuiden lopen, komen we bij de vijver waar dit deel van de Villa Hadrianus naar genoemd is: de Canopus. De eerste die je ziet, is een vijver van 119 bij 18 meter die eindigt bij het heiligdom van Serapeum. De Canopus is gegraven in een smalle en lage vallei.
| Canopus met zicht op de Serapeum video digitale reconstructie mouseover |
 |
foto’s: eucharisto deo en Romanus_too
Deze vijver is genoemd naar en gebaseerd op een kanaal in Alexandrië: de Euripos. Dit kanaal liep naar een arm van de Nijl waar het heiligdom dat gewijd aan Serapeum was, lag. Dit heiligdom in Alexandrië is trouwens ook door Hadrianus ontworpen. Een deel van de portico is nog intact. De architraaf wordt door ronde bogen afgewisseld en tussen de zuilen staan nog enkele beelden. Dit zijn zoals dat bijna altijd het geval was, kopieën van Griekse originelen.
| Canopus reconstructie mouseover |
 |
foto: The Digital Hadrian’s Villa Project Matthew Brennan
|
Serapeum |
 |
foto’s: jags_aw_usa en Gauis Caecilius
De Romeinen waren in staat om op grote schaal zeer nauwkeurige marmeren kopieën te maken van de vaak bronzen Griekse beelden. Hiervoor hadden zij een handig methode ontwikkeld, maar daarover ter plekke meer. Als je voor de drie beelden van Mars, Mercurius en Minerva staat, zie je rechts een aantal kariatiden. Deze beelden hebben oorspronkelijk een pergola gedragen. Ook deze beelden zijn nauwkeurige kopieën van de Erechtheion-kariatiden uit Athene die in opdracht van Hadrianus gemaakt zijn. De huidige beelden die we hier zien, zijn kopieën van cement. De beelden die Hadrianus had laten namaken zijn nu in een museum te vinden. Verder waren er nog beelden van de Nijl, de Tiber en een krokodil.
| de krokodil en de kariatiden video reconstructie (0.17 minuten) mouseover |
 |
foto: mjsawyer en Gauis Caecilius
Het zuidelijke deel, de Serapieum-tempel, is met behulp van de vele gevonden fragmenten die in de Canopos lagen weer gereconstrueerd. Hier in het Vaticaanmuseum is een reconstructie te zien.
Plattegrond van de Canopos: 1. Afwisselend gebogen en rechte portico 2. Grote vijver (kanaal) 3. Kleine waterbekken 4. Serapeum-heiligdom
| Serapeum-heiligdom reconstructie Vaticaanmuseum mouseover |
 |
foto (mouseover): Gabriel Longás
Aan de zuidzijde van de Canopos werd het motief van de zuilen met rechte architraven afgewisseld door gebogen herhaald. Helaas zijn alleen nog maar enkele zuilen van deze portico overgebleven.
 |