Het Forum Romanum 2/3
Het Forum Romanum als religieus en handelscentrum
| Forum Romanun luchtfoto’s mouseover |
 |
| foto: Miss J |
Hier een Nederlandse site waar onder meer een duidelijke plattegrond met de verschillende gebouwen op het Forum Romanum te vinden is en bij Wiebe Koopsmans is een plattegrond met links naar alle monumenten.
| Forum Romanum groot formaat |
 |
Plautus (ca. 250-184 v. Chr. voor meer informatie over deze blijspeldichter klik hier bij Wikipedia) heeft in een komedie van hem de mensen en de gebouwen op het Forum Romanum als volgt beschreven.
Voordat hij nu naar buiten komt,
zal ik u wijzen waar u gemakkelijk ieder type vinden kunt.
’t Kost u dan niet zoveel moeite, als u iemand spreken wilt,
onfatsoenlijk of fatsoenlijk, achtenswaard of waardeloos.
Wilt u een meinedige spreken, zoek hem op ’t Comitium,
’n leugenaar en bluffer bij de tempel van Cloacina,
rijk getrouwde geldverkwisters op ’t beursplein in de galerij;
daar zijn ook de rijpe hoeren die een afspraak willen maken.
Op de vismarkt contribuanten –leden van de clubdiners;
op ‘t beneden-Forum lopen hoge en rijke omes rond;
op ‘t midden-Forum langs ’t riool zijn louter lieden van de show.
Boven ’t meer astrante knapen, praatjesmakers, criticasters,
die maar raak in ’t wilde lasteren en brutaal op anderen kankeren,
aan wie zelf een afstraffing wel ’t meest terecht besteed zou zijn.
Geld op rente geeft en neemt men doorgaans aan de Oude Winkels,
achter ‘t heiligdom van Castor volk dat niet betrouwbaar is.
In de Tuscusstraat zijn lieden die zichzelf te koop aanbieden;
die zichzelf beschikbaar stellen of de kans aan anderen geven.’
Geciteerd uit: Jona Lendering, ‘Stad in marmer Gids voor het antieke Rome aan de hand van tijdgenoten’, Athenaeum- Polak&Van Gennep, Amsterdam 2002 blz. 141
Zoals reeds eerder vermeld is het Forum van oudsher zeer belangrijk voor de religie geweest, dit blijkt al uit het vulcanal. Bij dit altaar werden geschenken voor de god van het vuur, Vulcanus, gelegd. Bij de aanleg van de Cloaca Maxima is er ook een heiligdom ter ere van de watergodin Cloacina gebouwd. Dit is wat er nu nog van dit tempeltje te zien is.
| overblijfselen van het tempeltje van Venus Cloacina mouseover |
 |
| foto: teaclouds |
| tempel van Venus Cloacina reconstructie |
reconstructie van University of California Los Angeles
De godin van het haardvuur, Vesta, werd van begin af aan, op het Forum vereerd. Het ronde tempeltje is vaak herbouwd, maar oorspronkelijk was het een klein rond gebouw van wilgenteen met leem bedekt en met een dak van stro. Hier werd door de Vestaalse maagden het vuur dag en nacht brandend gehouden, zodat de witte rook (ontstaan door vochtige bladeren op het vuur te gooien) jaar in jaar uit door een gat in het dak naar boven kon stijgen. Zolang het vuur brandde zou Rome blijven bestaan.
| tempel van Vesta verering van Vesta Video altair4.com (0.42 minuten) reconstructie bovenaanzicht mouseover |
 |
| foto en reconstructie: Ben Leferink en Le Plan De Rome |
Waarschijnlijk gaat dit gebruik terug naar tijden waarin de meisjes het vuur, vroeger een kostbaar bezit, brandend moesten houden. Verder was de tempel ook belangrijk vanwege het palladium dat er bewaard werd. Het palladium is een beeldje van Pallas Athena, dat Aeneas uit het verre Troje had meegenomen.
| Tempel van Vesta reconstructie overblijfselen mouseover |
 |
| reconstructie van University of California Los Angeles |
| zicht ter plekke bovenaanzicht mouseover |
 |
| Tempel van Vesta nabije omgeving |
 |
| Atrium Vestae reconstructie mouseover |
 |
| reconstructie (mouseover): wereldoriëntatienet colosseum |
Rond de 2e eeuw na Chr. werd het huis verbouwd. Sinds het allereerste begin van het Forum heeft er al een soortgelijk gebouw gestaan. Rond een binnenhof –een atrium met drie vijvers- lagen de vertrekken van de zes Vestaalse maagden. Het gebouw had op de begane grond een eigen bakkerij, molen, keuken en kamers om voorraden in op te slaan. Op de eerste verdieping woonden de zes priesteressen. Twee van hen waren tussen de zes en tien jaar, zij kregen nog een opleiding. De taak van de maagden bestond uit het brandend houden van het vuur in het aangrenzende ronde tempeltje van Vesta.
Verder moesten zij testamenten van belangrijke personen bewaren en allerlei rituelen uitvoeren. Eén van de rituelen was het zuiveren van water, dat uit de afgelegen bron Egeria moest worden gehaald. Dit zuiveren gebeurde met zout, dat zelf eerst gezuiverd moest worden door het in een pot in een oven te bakken.
De priesteressen moesten bij hun intrede de gelofte afleggen dertig jaar lang maagd te blijven. Als ze hier niet aan voldeden of het vuur van de Vestatempel lieten uitgaan werden ze levend begraven met brood en een lampje in een onderaardse ruimte op de Quirinaal. De maagden hadden een enorm aanzien in Rome, zij werden uitgeloot uit de rijke families in Rome. Als een priesteres een ter dood veroordeelde ontmoette, kon zij hem gratie verlenen. Daarnaast mochten zij in een rijtuig door Rome rijden, dit was verder alleen aan de vrouw van de keizer toegestaan.
Vlak bij de Vestaalse tempel en het huis van de Vestaalse priesteressen is de regia. Dit gebouwtje was de ambtswoning van de opperpriester, de Pontifex Maximus. Volgens de legende zou Numa Pompilius, de tweede koning, de regia maar ook de Vestaalse tempel hebben laten bouwen. Numa zou op deze plek gewoond hebben. In de regia wordt het schild van Mars, de vader van Romulus, bewaard. Naast Mars is de regia ook gewijd aan Ops Consiva oftewel de godin van de oogst. Na een grote brand onder keizer Nero is het gebouwtje in 64 herbouwd. Tegenwoordig staat er nog een klein deel van de muur.
| de overblijfselen van de Regia reconstructie mouseover |
 |
| foto: pro cras en de reconstructie van University of California Los Angeles |
De tempel van Saturnus aan de voet van de Capitolijn, is rond 510 v. Chr. opgericht.
| Saturnustempel reconstructie tempel van Saturnus ca. 1780 mouseover |
 |
| foto: jonathan moreau |
| Piranesi Tempel van Saturnus ca. 1747 mouseover |
 |
| Tempel van Saturnus reconstructie |
 |
Volgens de legende zou de god Saturnus bij zijn aankomst op het Forum door Janus verwelkomd zijn, waarna hij zijn intrek nam in het gebouw aan de voet van het Capitolijn. Saturnus (het woord is afgeleid van zaaien) zou de Romeinen de landbouw hebben gebracht. Het beeld van Saturnus stond in de cella en was gevuld met olijfolie en in zijn hand hield hij een snoeimes. In het podium, links aan de zijkant, was een kleine ruimte waar de Romeinen hun schatkist bewaarden. In december werd elk jaar zes dagen lang een heidens feest gehouden rond de tempel: de zogenaamde saturnaliën. Tijdens dit feest waren er geen standsverschillen meer, soms bedienden de meesters hun slaven. Iedereen gaf elkaar geschenken en er werd flink gegeten en gedronken (Klik hier bij Wikipedia als u meer over de saturnaliën wilt lezen)
De tempel van Castor en Pollux en de put van Iuturna. Deze tempel die ook wel de Dioscurentempel wordt genoemd, is iets later dan de tempel van Saturnus gebouwd, namelijk in 484 v. Chr.
| Tempel van Castor en Pollux reconstructie mouseover |
 |
| foto: David Paul Ohmer en de reconstructie van University of California Los Angeles |
| Castor en Pollux tempel drie zuilen |
 |
Volgens de legende hebben de goden Pollux en Castor na de overwinning van de Romeinen op de Latijners en de Volsci bij het meer van Regillus, direct het bericht van de overwinning naar Rome gebracht. Door deze overwinning werden de Romeinen heer en meester in Midden-Italië.
Bij de put van Iuturna gaven deze goden hun paarden water en om de gelofte van de Romeinen te vervullen werd naast de put de tempel opgericht. Waarschijnlijk is de bron al heel oud en is hier vroeger een ontmoetingsplaats geweest van de herdersstammen, die op de heuvels rondom het Forum woonden (klik hier bij Wiebe Koopmans voor meer informatie over de put van Iuturna).
foto: Esko Koskimies
Het Forum als handelscentrum
Het woord forum dat markt betekent, benadrukt al dat de handel een belangrijke rol speelde op het Forum Romanum. Er waren allerlei winkels, tabernae, rondom het plein. Op de plek waar eerst de slagerswinkels stonden is later, in 179 v. Chr., de vierbeukige basiliek Aemilia gebouwd.
| overblijfselen van de basilica Aemilia |
 |
| Basilica Aemilia reconstructie mouseover |
 |
| reconstructies bij University Los Angeles en voor een andere reconstructie klik hier bij Le Plan De Rome |
| blik vanuit de Julia basiliek blik vanuit de portico van de Aemilea basiliek reconstructie mouseover |
 |
foto’s: The Reflector of the Past
| Overblijfselen van de Aemilia basiliek mouseover |
 |
| foto: Martin G. Conde en Ben Leferink |
Nadat de slagers verdreven waren, werden de tabernae opgenomen in de porticus van de Aemilia en namen de geldhandelaren bezit van deze plek. Ook de geldhandelaren moesten later verhuizen naar een buitenmuur van de basiliek waar zij later door een zuilengalerij aan het oog van de forumbezoeker werden onttrokken. Bij de plunderingen van de Goten onder aanvoering van Alarik in 410 na Chr. vatte het gebouw vlam. Dit is nu nog te zien aan de gesmolten munten van de geldwisselaars op de resten van de marmeren vloer van de Aemilia. De basiliek had aan de forumzijde een porticus en aan de westzijde waar de Argiletum (een belangrijke straat) liep een open zuilenhal. De Argiletum was het terrein van boekhandelaren, kopiisten, maar ook van zakkenrollers. Klik hier bij de site van Wiebe Koopmans voor meer informatie over de Aemilia.
Tegenover de Aemilia kwam de basiliek van Julius, begonnen onder Julius Caesar en voltooid onder keizer Augustus. Deze basiliek verving de oude basiliek Sempronia. Aan de resten van de zuilen en de fundamenten is goed te zien hoe groot deze basiliek is geweest.
| Julius en de reconstructie van de basiliek van Julius mouseover |
 |
| foto: gregory sears en de reconstructie van University of California Los Angeles en voor een andere reconstructie klik hier bij Le Plan De Rome. |
| Basiliek van Julius na 1850 |
Een derde basiliek, de grootste van de drie is de basiliek van Maxentius.
| Basiliek van Maxentius reconstructie opengewerkt 1. Video Khan Academy 4.18 minuten) 2. Video Khan Academy Beeld van Constantijn (4.31 minuten) mouseover |
 |
foto’s: cnosni en UncaMikey; voor reconstructies
| Maxentius Video Danila Loginov reconstructie (tot aan 1.3 minuten) interieur opengewerkt |
 |
Reconstructie: Danila Loginov
Afbeeldingen van de basiliek klik hier bij Le Plan De Rome
Met de bouw werd ca. 300 na Chr. begonnen onder keizer Maxentius. Het gebouw werd in 324 voltooid onder keizer Constantijn. Dit verklaart ook een andere vaak gebruikte benaming namelijk de basiliek van Constantijn. In de westelijke apsis kwam een kolossaal beeld van de zittende Constantijn te staan, waarvan alleen de kop al twee meter hoog was. De resten van dit beeld zijn tegenwoordig te zien in het Capitolijnse museum. De Maxentius is gebouwd op een kunstmatig aangelegd terras, waar eerst de porticus van de Domus Aurea van Nero lag en die later gebruikt werd als opslagplaats voor specerijen uit het Oosten.
De driebeukige basiliek had een oppervlak van honderd bij vijfenzestig meter en was vijfendertig meter hoog. Het plafond was niet zoals gebruikelijk een dichte houten dakstoel, maar bestond in de twee zijbeuken uit tongewelven met cassetten en in het middenschip uit kruisgewelven.
Eveneens ongewoon waren de pijlers in plaats van de gebruikelijke zuilen. Deze bouwwijze werd voordien alleen in badhuizen toegepast. Door een aardbeving in 1349, stortte een groot deel van de Maxentius in. In 1614 is één van de acht, twintig meter hoge zuilen, die tegen de pijler stond, naar het Piazza Santa Maria Maggiore overgebracht. Er waren zestig paarden voor nodig om de zuil te vervoeren. Op deze zuil werd natuurlijk een beeld van Maria geplaatst. Een andere zuil is in Sint Petersburg terechtgekomen.
| Pannini ‘Piazza Santa Maria Maggiore’ 18e eeuw Zuil op het Piazza Santa Maria Maggiore |
 |
Basilieken werden niet alleen voor de handel gebruikt, maar er werd ook recht gesproken. De rechter zat dan in de apsis. In de keizertijd werd het Forum Romanum nog veranderd.