Rome dag 3 (vervolg 7)

De boog van Constantijn

We lopen richting het oosten door de Via dei Fori Imperiali en komen dan bij het Colosseum en de boog van Constantijn.

Via dei Fori Imperiali, het Colosseum en de boog van Constantijn en een luchtfoto      G.B. Falda kaart Colosseum en omgeving anno 1676

foto: mmelzer en bron van de luchtfoto (mouseover): Martin G. Conde

Het is erg handig als je een kleine verrekijker bij je hebt. Pas dan kun je de reliëfs echt goed bekijken. Bij Bluffton University zijn drie pagina’s met uitstekende afbeeldingen van de boog van Constantijn te zien en bij Wikipedia. Klik hier voor een Nederlandse site met een goed geschreven verhaal en hier voor de Engelse Wikipedia.

Video hoorcollege van professor Kleiner Yale University over de boog van Constantijn  is hier te zien en te beluisteren (begint bij 60 minuten).

Het Colosseum en de boog van Constantijn groot formaat

foto: Ramon Oria

Bij de slag om de Milvische brug versloeg keizer Constantijn zijn rivaal Maxentius (klik hier bij Wikipedia als je meer wilt lezen over deze brug). Als dank liet Constantijn in 315 een triomfboog bouwen. Eén jaar na de overwinning op Maxentius kregen de christenen in 313 bij het Edict van Milaan godsdienstvrijheid. Dit hadden de christenen onder andere te danken aan een visioen dat de keizer had voordat hij zijn tegenstander Maxentius versloeg. In een droom zag hij aan de hemel een kruis met de spreuk: ‘In Hoc Signo Vinces’, in dit teken zult gij overwinnen. De boog blijkt volgens archeologisch onderzoek  uit 2009 in werkelijkheid  al tweehonderd jaar eerder gebouwd te zijn en wel in de tijd van Hadrianus.

Triomfbogen waren, zoals reeds eerder is uitgelegd, een handige manier om propaganda te maken voor een keizer. Dit is ook precies wat Constantijn doet, zo wordt het geven van geschenken aan het volk getoond. Ook de tekst op de boog verraadt waarom Constantijn deze triomfboog liet bouwen.

Opschrift op de Boog van Constantijn groot formaat

IMPERATORI CAESARI FLAVIO CONSTANTINO MAXIMO PIO FELICI AVGVSTO SENATVS POPVLVSQVE ROMANVS QVOD INSTINCTV DIVINITATIS MENTIS MAGNITVDINE CVM EXERCITV SVO TAM DE TYRANNO QVAM DE OMNI EIVS FACTIONE VNO TEMPORE IVSTIS REMPVBLICAM VLTVS EST ARMIS ARCVM TRIVMPHIS INSIGNEM DICAVIT De vertaling luidt: Aan keizer Caesar Flavius Constantijn, de grootste vroom en gelukkig. De Senaat en het Volk van Rome, door goddelijke inspiratie en zijn grote geest, met zijn rechtvaardige strijd tegen de tiran en zijn factie, in één rechtvaardige slag wraakte hij de republiek, wijdde deze boog als monument voor zijn militaire overwinning Voor- en achterzijde hebben dezelfde inscriptie

bron: Wikipedia

Het bijzondere is dat voor het eerst in een stijl wordt gebeeldhouwd die de christelijke Middeleeuwen al aankondigen. De onderwerpen zijn echter allesbehalve christelijk. Zo worden reliëfs getoond waarbij er aan de heidense goden als Diana en Hercules geofferd wordt. Constantijn heeft zich dan ook pas tweeëntwintig jaar na de bouw van deze boog tot christen laten dopen.

Boog van Constantijn 315 groot formaat    Reconstructie van de boog      Reconstructie boog (kleur) Plattegrond  van de reliëfs van de boog     Reliëfs van meerdere keizers mouseover

foto’s: Uncle Buddha en AVe2007; reconstructie boog: Le Plan De Rome

Video Khan Academy Boog van Constantijn (10.50 minuten)
Video Dr Ronald Weber (6.13 minuten)

Zuidelijke voorzijde Rood Trajanus, blauw Hadrianus en groen Marcus Aurelius:
4. Overwinning en de gevangenen (zuid of noordzijde?) 5. Riviergoden (in de zwikken) 6. Zege van Verona   (detail  en groot formaat) 7. Slag bij de Milvische brug  (groot formaat) 8. Hadrianus vertrek voor de  jacht (tondo links portret Constantijn) 9. Hadrianus offert aan Silvanus (tondo rechts) A. Inscripties gewijd aan Constantijn B. Veldslag tegen Daciërs C. Intocht van Trajanus in Rome		10. Gevleugelde Victories 11. Hadrianus op berenjacht links (portret Constantijn) 12. Hadrianus offert aan Diana (rechts) 13. Vier beelden van Daciërs (twee geheel links en rechts)  14. Barbaarse koning voorgeleid aan Constantijn (links) 15. Gevangenen in aanwezigheid van Marcus Aurelius (rechts) 16. Toespraak van Aurelius aan zijn leger (links) 17. Offer van Marcus Aurelius (rechts)

Plattegrond
Westelijke zijkant:
1.   Vertrek van de legioenen uit Milaan (fries)
2.   De maan (tondo)
3.   Strijd van Trajanus tegen de Daciërs en de kroning door Victoria (attiek)

 

Noordelijke voorzijde:
21. Overwinning en barbaarse gevangenen   zij- en voorkant 22. Riviergoden (in de zwikken) 23. Constantijn spreekt vanaf de rostra het volk toe (fries) 24. Constantijn overhandigt giften aan het volk bij het Forum Caesar 25. Hadrianus jaagt op everzwijnen (tondo links) 26. Hadrianus offert aan Apollo (tondo rechts) 27. Victories A.   Inscriptie gewijd aan Constantijn		28. Hadrianus op leeuwen jacht (rechts) 29. Hadrianus offert aan Hercules (links) 30. Vier beelden van Daciërs (één) 31. Intocht Aurelius in Rome (links) 32. Marcus Aurelius verlaat Rome voor een veldtocht (rechts) 33. Aurelius geeft geschenken aan het volk 34. Overgave koning der barbaren

Oostelijke zijkant:
18.   Intocht van Constantijn in Rome (fries)
19.   De zon (tondo)
20.   Veldslag tegen Daciërs

De meeste reliëfs aan de boog van Constantijn zijn van andere keizerlijke triomfbogen gehaald, waaronder keizers als Hadrianus, Marcus Aurelius en Trajanus. De beeldhouwers kregen dan de opdracht om de koppen van deze keizers te verwijderen en de kop van Constantijn erop te zetten (n. 8 en 11). We zullen zien dat er een wereld van verschil bestaat tussen de stijl uit de tijd van Constantijn en de reliëfs van de andere keizers.

De beeldhouwkunst was na driehonderd nog nauwelijks in staat om figuren en landschappen naturalistisch weer te geven. Er zijn maar weinig reliëfs uit de tijd van Constantijn. Alleen de friezen direct boven de kleine bogen en de medaillons op de smalle zijden komen uit het begin van de 4e eeuw (nummers 1, 2, 6, 7, 18, 19, 23 en 24). De wijze waarop de sculptuur bij de friezen is uitgevoerd (nummers: 1, 6, 7, 18, 23 en 24) heeft niets meer de maken met de klassieke kunst.

Twee details van de fries uit de tijd van Constantijn mouseover

 

Slag bij de Milvische brug mouseover

 

Fries Constantijn overhandigt geschenken aan het volk

We zullen de fries (nummer 23) waarin Constantijn bij de rostra op het Forum Romanum het volk geschenken overhandigt nader bekijken.

De kleine figuren  zijn op een onnatuurlijke manier in een architectonisch kader gepropt. Als je de plooien bekijkt, maar dit kan alleen als je je verrekijker gebruikt, dan zul je zien dat het slechts ondiepe gleuven zijn die absoluut niet overtuigen. De koppen en lichamen van de gebeeldhouwde mensen zijn niet realistisch, maar eerder schematische aanduidingen. Bovendien is de rangschikking van de figuren door een strakke hiërarchie bepaald. Constantijn  zit precies in het midden en troont boven alles uit. Zelfs nu nog nadat Constantijn zijn kop verloren heeft, steekt hij met zijn schouders boven alles uit.

Hadrianus jaagt op everzwijnen en offert aan Apollo groot formaat

Hadrianus op leeuwen jacht en offert aan Hercules groot formaat Fries (vroeg 4e eeuw) en medaillons (vroeg 2e eeuw) van de boog van Constantijn

Heel wat anders als je dit vergelijkt met de twee medaillons uit het begin van de 2^e eeuw boven deze  fries waar  Hadrianus  jaagt en hij offert aan Hercules. De wijze waarop de beeldhouwers uit de tijd van Constantijn hun onderwerp vorm gaven, zal in de Middeleeuwen gebruikelijk worden. Het ging er niet meer langer om de werkelijkheid zo natuurgetrouw weer te geven, maar alleen nog maar om de goddelijke boodschap, natuurlijk christelijk aan de kijker over te brengen. Precies zoals we dit op zaterdagmiddag in de Sant’Agnese fuori le Mura bij het apsismozaïek  uit de 7^e eeuw hebben gezien.

Herman Van Swanevelt ‘Boog van Constantijn’ 1645 groot formaat Gerard ter Borch ‘Boog van Constantijn’ 1609       Etienne Dupérac ‘Boog van Constantijn’  1606 of 1624-1650 Rijksmuseum Amsterdam Piranesi ‘Boog van Constantijn’ midden 18e eeuw     Detail

We lopen nu naar het Colosseum. In dit amfitheater vochten de gladiatoren voor eeuwige roem of hun leven. Hier werden misdadigers en christenen  op een gruwelijke wijze de dood ingejaagd.

Boog van Constantijn en het Colosseum groot formaat

foto: Anne and Ray

De volgende bladzijde