Venetië dag 3 (vervolg 1)

Basilica di San Marco en het Palazzo Ducale

De onderstaande tekst over de San Marco en het Palazzo Ducale is geschreven door Roos Stalpers en Fee van ‘t Veen.

Piazza San Marco luchtfoto       Video omgeving vanuit de drone gezien

Piazza San Marco groot formaat       San Marco luchtfoto

San Marco facade        Opengewerkt         Dwarsdoorsnede         Video Khan Academy San Marco (4.52 minuten)

Bovenste deel zuidelijke zijgevel

Gentile Bellini ‘Processie op het plein van de San Marco’ 1496 detail  groot formaat Canaletto  Piazza 1740-1750 San Marco detail gevel       Geheel

In deze kerk is duidelijk te zien dat Venetië veel contact had met Byzantium (het huidige Turkije). De Byzantijnse tradities en stijlen zijn echter gemengd met Westerse elementen waardoor een unieke combinatie ontstaat. De naam en het symbool van San Marco -een gevleugelde leeuw – zullen we overal in Venetië terugvinden.

Groot formaat        Marcus op de top

De legende luidt dat de Heilige Marcus de Evangelist in de negende eeuw Venetië aandeed terwijl hij op doorreis was van Aquileia naar Rome. In de stad kreeg Marcus een visioen van een engel die hem voorspelde dat Venetië zijn laatste rustplaats zou worden. De voorspelling zou uitkomen. In 828 vonden twee Venetiaanse koopmannen het dode lichaam van Marcus in Alexandrië (Egypte) en smokkelden het, verstopt onder lappen varkensvlees, naar Venetië (op de rijke decoratie van de gevel van de San Marco bevindt zich een mozaïek waarop het transport van het dode lichaam van Marcus wordt afgebeeld).

Porta San Alipio groot formaat          Doodskist met de Heilige Marcus wordt naar binnen gedragen, mozaïek 1265

foto: Steven Zucker

In de stad vertrouwden ze het dode lichaam toe aan Doge Giustiniano Particiaco. Deze gaf direct opdracht tot de bouw van een kerk ter ere van de Heilige Evangelist. Deze eerste kerk ging echter tijdens een brand in 976 grotendeels verloren. Vervolgens werd een tweede kerk opgericht, die in de elfde eeuw op zijn beurt weer werd afgebroken om plaats te maken voor een nog indrukwekkender basiliek. De kerk die we vandaag de dag kunnen aanschouwen stamt uit 1063, en is gebaseerd op de vorm van de eerste kerk. De architect is onbekend. In latere eeuwen is de basiliek een aantal keren verbouwd en werd na tijden gediend te hebben als privé-kapel voor de dogen, in 1807 de kathedraal van Venetië. De plattegrond van de kerk bestaat uit een Grieks kruis, bekroond door vijf koepels. Het ontwerp is sterk geïnspireerd op de Kerk van de Heilige Apostelen in Constantinopel (Istanbul) uit de zesde eeuw.

Klik hier voor de plattegrond van de San Marco

1.   Dubbele ambo 14e eeuw 2.   Kapel van San Clemente 3.   Ambo van de relieken  14e eeuw 4.   Bronzen reliëfs Sansovino 5.   Altaar van H. Paulus 15e eeuw 6.   Madonna Nicopeia Byzantijns icoon 13e eeuw 7.   Kapel van H. Isidorus 1354-1355 8.   Kapel Madonna dei Mascoli 9.   Reliëf Madonna dello Schioppo vroeg 14e eeuw 10. Capitello del Crocifisso 13e eeuw 11. Porfieren wijwaterbekken 12. Altaar van San Giacomo 1462-1471 13. Sacramentsaltaar 1617 14. Iconostase beelden 14e eeuw

15. Kapel van San Clemente 16. Hoogaltaar 17. Pala d’’Oro 18. Deur sacristie  Sansovino 19. Schatkamer 20. Baptisterium 21. Zenkapel A.  12e eeuwse mozaïeken B.  13e eeuwse mozaïeken C.  14e eeuwse mozaïeken D.  15e eeuwse mozaïeken E.  16e eeuwse mozaïeken F.  17e eeuwse mozaïeken G.  19e eeuwse mozaïeken

 

Zen kapel begin 16e eeuw De tombe van kardinaal Giovanni Battista Zen     Maria met kind Vincenzo Abbati ‘Interno Cappella Zen San Marco Venezia’ 19e eeuw

 

Altaar van San Giacomo en kapel van de heilige Clemens mouseover

Baptisterium groot formaat        Detail

Het heiligdom is door de eeuwen heen verrijkt met allerlei decoraties zoals mozaïeken, marmer en beelden. Ook bevat de kerk vele kunstschatten die zeer de moeite waard zijn. Veel van deze kunstwerken zijn na de Vierde Kruistocht en de Val van Constantinopel als oorlogsbuit naar Venetië gekomen.

San Marco Madonna Nicopeia

Heel bijzonder was de Madonna Nicopeia, een Byzantijnse icoon, uit de 13e eeuw. Deze icoon werd door de Byzantijnen altijd meegevoerd in tijden van oorlog en altijd bracht zij geluk. Deze kostbare buit kreeg natuurlijk een prominente plek in de basiliek met een baldakijn als bekroning.

Een gebed bij Madonna Nicopia en de icoon mouseover

Tot deze buit behoorden ook de beroemde Bronzen Paarden. Als we in de kerk zijn en de trap op gaan, zullen we de replica’s van de vier paarden nog kunnen zien. Hier heb je een mooi uitzicht over het Piazza San Marco. De kerk straalt een enorme rijkdom uit en dat is de reden dat dit in het verleden de plek was waar de doge na de verkiezing werd voorgesteld, en waar staatshoofden, pausen en prinsen werden ontvangen.

De vier originele paarden groot formaat        Vier paarden(replica’s) aan de gevel         Twee paarden (replica’s) aan de gevel

De mozaïeken

In 1063 is begonnen met de gouden mozaïeken die een groot deel van de koepels, muren en vloeren beslaan. Deze vroege mozaïeken zijn gemaakt door mozaïekwerkers uit het Oosten. Omdat de Venetianen de technieken van de uitheemse kunstenaars overnamen, ontstond er een combinatie van Westerse en Byzantijnse vormen. De mooiste mozaïeken van de kerk bevinden zich in de Hemelvaartskoepel (de centrale koepel) en de twaalfde-eeuwse Pinksterkoepel. In de narthex (voorhal) zijn bij binnenkomst (westzijde dus de kant van de façade) en links (noordzijde) mozaïeken uit de 12e en 13e eeuw uit het Oude Testament te zien waaronder de schepping, en de levens van Abraham en Jozef.

Narthex noord- en westzijde mouseover

 

Exterieur  de vier koepels en de mozaïeken      Mozaïeken groot formaat mouseover

foto koepels: Jonathan ☂ James

Hemelvaart- en Pinksteren koepel      Christus      Bovenzijde en koepel

 

Pinksteren koepel groot formaat

Het einde van de mozaïekkunst werd ingeluid toen in de zestiende eeuw veel bekende Venetiaanse schilders (Titiaan, Tintoretto, Salviati) ontwerpen gingen maken voor de mozaïeken en een deel van de originele mozaïeken werd vervangen. De kunstenaars vergaten dat de eisen van een goed mozaïek niet gelijk zijn aan die van een goed schilderij.

Carlo Grubas ‘Schip van de  San Marco’ geheel 19e eeuw Canaletto Interieur van de San Marco ca. 1755       Het huidige interieur      Schip anno 2019

Nu werden als het ware schilderijen uitgevoerd in mozaïek. Ondanks vele latere toevoegingen en vernielingen is het originele middeleeuwse schema grotendeels behouden gebleven (zie plattegrond a t/m g). In de jaren zeventig van de twintigste eeuw werden de mozaïeken schoongemaakt en teruggebracht naar hun oorspronkelijke glorie. Bovendien werd een groot onderzoek uitgevoerd door de kunsthistoricus Otto Demus. Als we in de kathedraal zijn, zullen we niet alleen stilstaan bij de mozaïeken die zich boven ons hoofd bevinden, maar bekijken we ook de twaalfde-eeuwse vloer, die bestaat uit een kleurrijk geometrisch mozaïek van antiek marmer, purpersteen en glas met afbeeldingen van dieren en vogels. Klik hier bijWeb Gallery of Art voor meer afbeeldingen van de mozaïeken (11th- 13th centuries).

San Marco zicht op linkertransept en de  mozaïeken met zicht  op het altaar

Koor

Koorhek groot formaat        Koor          Canaletto koor ca. 1755 detail

 

Koorhek mouseover

Het koor van de kerk is gebouwd over een crypte en wordt afgescheiden van de rest van de kerk door een koorhek. In het koor wordt het hoofdaltaar bedekt door een baldakijn dat gedragen wordt door vier gebeeldhouwde albasten zuilen met taferelen uit het Nieuwe Testament.

Hoofdaltaar met ciborium

Onder het altaar wordt de sarcofaag bewaard waarin de Heilige Marcus ligt. Door een bronzen poort is zijn sarcofaag zichtbaar. Volgens de legende is het lichaam van Marcus verloren gegaan bij de brand van 976, maar verscheen het op wonderbaarlijke wijze weer toen de nieuwe kerk in 1094 werd gewijd. Paolo Veneziano heeft dit wonder in verf vastgelegd.

Paolo Veneziano Herontdekking van de relikwieën van Marcus 1345 groot formaat

Achter het hoofdaltaar bevindt zich de meest kostbare schat van de basiliek: het Pala d’Oro.

Altaar met Pala d’Oro

Dit is een altaarscherm bedekt met goudfolie waarin allerlei scènes zijn afgebeeld. Het kunstwerk is bezet met meer dan 2600 parels, smaragden, robijnen en andere edelstenen. Het wordt gezien als het meest opzienbarende werk dat middeleeuwse goudsmeden ooit hebben vervaardigd. Het altaarstuk is in 976 in Constantinopel gemaakt, maar is in latere tijden aanzienlijk uitgebreid.

Pala d’Oro groot formaat           Tronende Christus

De schatkamer

In het zuidtransept is een klein deurtje dat leidt naar de schatkamer van de basiliek. De schatkamer bevat een grote hoeveelheid oorlogsbuit van na de Val van Constantinopel in 1204. Veel van de schatten zijn in tijden van crisis gesmolten. Ook is een groot deel na de val van de Republiek geplunderd en in de negentiende eeuw was de overheid regelmatig genoodzaakt juwelen te verkopen om aan geld te komen.

Aartsengel Michael  10e eeuw goud en emaille groot formaat

Desondanks bevat deze schatkamer een van de meest belangrijke collecties Byzantijns goudsmeedwerk. Hier bevinden zich onder meer kostbare iconen, wierookvaten, reliekhouders en bokalen.

Palazzo Ducale

Zicht op: Zecca, Biblioteca Marciana, Piazzetta en Palazzo Ducale groot formaat           Canaletto’s zicht

Dogenpaleis of het Palazzo Ducale groot formaat        Detail        Video Palazzo Ducale en een reconstructie (2.43 minuten)

Palazzo Ducale groot formaat

foto: Paul Fernansez

Het Palazzo Ducale of Dogenpaleis is het voormalige verblijf van de Dogen, als ook de voormalige machtszetel van de Republiek. Het was eeuwenlang het enige gebouw in Venetië dat de naam palazzo mocht dragen. Andere gebouwen werden simpelweg Ca’ genoemd: de afkorting van casa (huis). Het Palazzo bevatte een groot aantal kantoren, rechtszalen, martelkamers en cellen. Het werd in 814 gebouwd als een somber fort. Net als de basiliek werd ook het paleis meerdere malen verwoest en opnieuw opgebouwd. Het huidige gebouw stamt min of meer uit de veertiende eeuw. De façades, die grotendeels zijn uitgevoerd in roze marmer, zijn een perfect voorbeeld van gotische architectuur.

Palazzo Ducale aan de Molo en aan het Piazzetta        Facade aan de Piazzetta details: Dakrand         Middendeel mouseover

 

Palazzo Ducale facade aan de Piazzetta en het  middendeel

De hoofdingang van het complex wordt gevormd door de sierlijke Porta della Carta (poort) die bekroond wordt door een personificatie van Venetië en naar het binnenhof van het Paleis leidt. In het centrum van de binnenplaats bevinden zich twee prachtige zestiende-eeuwse bronzen waterputten.

Twee gezichten op het Piazzetta (detail) van de Amersfoortse schilder Caspar Adriaans van Wittel ca 1700 Piazzetta geheel mouseover

Blik vanuit de Ponte dei Sospiri en  het interieur mouseover